JAVIER VALENZUELA
Unha diferenza entre unha república imperfecta e unha monarquía bananeira?
Francia: Deteñen a Nicolas Sarkozy, exjefe de Estado, e trasladanno a unha comisaría para ser interrogado polos seus presuntos intentos de obstruir a acción da Xustiza. Xa estaba sendo investigado por varios casos de corrupción e financiamento ilegal (o affaire Bettencour entre eles)
España: o Goberno impón a aprobación a toda velocidade, cal se fose o problema nacional máis urxente, do estatuto de aforado para Juan Carlos de Borbón, exjefe de Estado. Entre as accións xudiciais que podería ter que afrontar figuran, ao parecer, asuntos de paternidade. O seu sucesor, Felipe VI, herda a condición de inviolable xudicialmente.
Outra diferenza?
Sarkozy foi elixido por unha maioría dos votantes franceses en 2007; cinco anos despois, unha nova maioría negoulle nas urnas un segundo mandato.
Juan Carlos foi designado como o seu sucesor na xefatura do Estado polo xeneral Franco. Na súa suposta ratificación, a través do voto da Constitución de 1978, non participaron máis do 70% dos españois que viven hoxe en día. Uns porque non naceran; outros porque non tiñan idade para expresarse nas urnas; bastantes porque, aínda podendo facelo, abstivéronse ou votaron negativamente. Felipe VI herdou o seu trono tan só por ser o seu primeiro fillo varón.
Hai repúblicas presidencialistas onde son os cidadans os que elixen directamente ao xefe do Estado(Francia e Estados Unidos). Noutras (Alemania e Italia), é o Parlamento o que elixe ao xefe de Estado e este non detenta o principal poder executivo, que recae no xefe de Goberno. Pero nun e outro caso, o seu cargo non é vitalicio e a súa lexitimidad procede da soberanía popular expresada periódicamente nas urnas.
Escoitáronse moitas sandeces nos debates suscitados pola abdicación de Juan Carlos e a entronización de Felipe VI. Un recurso usado ad nauseam polos propagandistas do inmovilismo foi formular esta pregunta: prefire vostede a república norcoreana á monarquía sueca? A demagoxia é de sal groso: Corea do Norte ten de república o que servidor de estrela da NBA: nada. É unha tiranía que, de ser comparable con algo, o sería cun reino: a xefatura do Estado vana herdando os fillos da familia Kim. Como en Siria.
Pretender descualificar a república porque haxa tiranías que leven ese nome é tan estúpido como pretender descualificar a democracia porque a Alemania do Leste da época da Guerra Fría chamásese “democrática” (RDA). Ou porque Franco usase o de “democracia orgánica”. Sexamos serios: os Estados non son como se chaman senón como son. Nin Corea do Norte nin Siria son repúblicas, nin a RDA nin o réxime de Franco eran democracias.
Cando falamos de república todos sabemos ao que nos referimos, incluídos os que empregan trucos de trileiro como o da monarquía sueca ou a república norcoreana. A idea contemporánea de república herda o mellor do ideal democrático grecorromano, nace no Século das Luces e ten a súa primeira concreción en Estados Unidos e Francia. Aspira a que os individuos sexan considerados cidadáns con dereitos inalienables e a que as súas relacións se fundamenten nos principios de liberdade e igualdade. Os gobernantes deben ser elixidos por mandatos temporais e deben exercer poderes limitados e controlados.
Non hai república perfecta: nada humano o é. Non o son nin tan sequera as fundacionais: a estadounidense e a francesa. A república é unha dirección, non unha parada onde quedarse para sempre. E a súa constitución non é un Corán intocable.
Unha república merece ese nome porque acepta que é perfectible. A estadounidense corrixiuse a si mesma ao abolir a escravitude; a francesa, que xa ten cinco edicións, segue corrixíndose a si mesma ao deter a Sarkozy.
Pode haber países bastante democráticos cun monarca á fronte, por suposto. O problema da España actual, señores trileiros, é que non é Suecia. Non só no obvio, o socioeconómico, tamén no político e institucional. Por dicilo como os redactores da Declaración de Independencia estadounidense, hai un par de verdades que se fixeron evidentes. Unha, que a democracia xurdida da Transición, xa de seu moi mellorable, se ha ir convertendo nun réxime inxusto, corrupto e semiautoritario. Outra, que a monarquía, que poida que nalgún momento solucionase algunhas leas, se ha ir convertendo nun quebradero de cabeza en si mesma.
A Felipe VI,e ao sistema cuxa cabecera formal herdou, fíxolle un fraco servizo a actitude dos seus partidarios nas últimas semanas. A súa propaganda foi tan unánime que recordou a Corea do Norte. O seu ton foi tan cortesán que terminou por empalagar. A súa represión da disidencia tan obscena que escandalizou.
A substitución na Coroa non está conseguindo o que pretendía. Cada día vense máis bandeiras republicanas nas rúas de España. Calla a idea de que, dado que o sistema actual négase a reformarse a fondo, vai ser necesario cambialo.
Aí é onde os trileiros sacan o seu último truco: prefire vostede unha monarquía con Felipe VI ou unha república con Aznar de presidente? Bo, para empezar, quen di que unha III República Española concederíalle poderes ilimitados ao seu presidente? (Podería ser presidencialista ou parlamentaria e, en calquera caso, tería que garantir o equilibrio de poderes moito máis que o sistema actual.)
Precisamente, o bo que tería unha nova fórmula republicana é que podería tentar solucionar co seu nacemento algúnha das leas que temos, incluído a territorial. E, logo, servidor teno claro: Aznar só sería presidente da república si fose elixido. E o sería por un tempo limitado: a cidadanía podería terminar botándoo a patadas expresadas libre e pacíficamente nas urnas.
Como os franceses fixeron con Sarkozy, ao que primeiro sacaron do Elíseo e agora ata detiveron.
